Eyüp Aygün Tayşir: Güncel siyaset günlük hayatımızı büyük ölçüde etkiliyor

Eyüp Aygün Tayşir’in ‘Kaybolan Bir Aşkın Şarkısı’ adlı romanı Link Yayınları tarafından yayınlandı.

Kitapta karakterlerin gezdiği yerler ya da okudukları kitap gerçek olabilir. Örneğin roman, arka plan olarak İstanbul’u ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘Huzur’unu seçmiştir. Kitap 2014’te geçiyor; seçim dönemi… Romanın kahramanları birbirlerine “Sırrı Süreyya Önder’e mi, Mustafa Sarıgül’e mi oy verdiniz?” diye sormuşlar. diye soruyor, gençler yurt dışına çıkıp çıkmamayı düşünüyor. Kitap, böyle bir ortamda üniversitede okuyan Alper ve Sedef’in farklı dünyalara olan aşklarını anlatıyor. Kendi içinde bir çalma listesi de bulunan kitaptaki müzikler de bahisle ilgili.

Eyüp Aygün Tayşir ile Kaybeden Bir Aşkın Şarkısı’nı, kitaptaki siyaseti, aşkı ve edebiyatı konuştuk.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘Huzur’ romanı, ‘Kayıp Bir Aşkın Şarkısı’nda geniş yer bulur. Hatta Sedef bir an bu romanın hayatlarını da etkilediğini düşünür. Bu anlamda ‘Barış’ romanını bu kadar merkeze alma sebebiniz nedir?

Sanırım en değerli sebep Tanpınar’a olan hayranlığım. Bütün diğer eserleri gibi ‘Huzur’ da Tanpınar’ın çok beğendiğim bir romanı. Önde olanlar her zaman takip edenlere ilham verir. İlham alanların özgür ve özgün bir şekilde konuşmaları, seleflerini selamlamaları ve selamlamaları gerektiğini düşünüyorum. Tanpınar’ın pek çok eseri gibi ‘Huzur’ da müzikle bağı yüksek bir romandır. Hem ‘4 Hane 1 Teslimat’ta hem de ‘Kayıp Bir Aşkın Şarkısı’nda saz semaisini ve müzikal formları özgün bir şekilde romana dahil etmeye çalıştım. Yine ‘Barış’ta olduğu gibi ‘Kayıp Bir Aşkın Şarkısı’nda da İstanbul arka planda duruyor. Son olarak bu tercih, ‘Barış’ın bariz sahneleri farklı bir ortamda ve yazarın elinde yeniden yazılsaydı ne olurdu gibi bazı deneysel girişimlere de olanak tanıdı. Ancak bunlar kesinlikle parçalar halinde sonludur.

‘YAZIMLARIMDA CİNSİYET EŞİTLİĞİNE SAYGI DUYMAYA ÇALIŞIYORUM’

Üniversite eğitimi almış farklı dünyalardan iki genç; Alper ve Sedef’in aşk ve tutku hikayesini okuyoruz. Her ikisinin de ailesi modern ailelerdir. Ama yine görüyoruz ki adam ve ailesi daha rahat, kız ve ailesi daha temkinli, her bahiste daha dikkatli. Kadının toplumdaki yeri hakkındaki kitaba dayanarak amacınız nedir?

Kadının toplumdaki yeri ile diğer insanların toplumdaki yeri arasında en ufak bir ayrım veya eşitsizlik olmaması gerektiğini düşünüyorum. Cinsiyet eşitliği endeksinde ülkemizin durumu içler acısı. Kadın hareketlerinin uzun ve zahmetli çabalar sonucunda elde ettiği kazanımlar, son yıllarda geri dönülmez bir şekilde yok edildi. Akademik çalışmaların da açıkça gösterdiği gibi güncel siyasete ve gündelik hayata dair haberler gözümüzün önünde. Sadece kadınlar değil, birçok farklı kesim bu ataerkil, muhafazakâr, siyasal İslamcı söylem ve hareketlerden olumsuz etkileniyor.

‘Kaybeden Bir Aşkın Şarkısı’na geri dönersek… Sizinle doğrudan iletişim halinde değilim; Bence Sedef ve ailesi hem daha çağdaş hem daha rahat. Alper’in ailesi klasik olmasa da daha çok gelenekle bağlantılıdır. Bu bana hem sol muhafazakârlık hem de İslami muhafazakarlık bağlamında böyle görünüyor. Katılıyorum, Sedef bir kadın olarak toplum içinde daha dikkatli olması gerektiğini düşünüyor, tereddüt ediyor ki bu çok normal. Kamuoyunda kadınlar erkekler yüzünden kendilerini tehdit altında hissediyorlar. Birden fazla bayan için bu özel alanda durum aynıdır. Ancak Sedef’in özel alanında bu durumdan tamamen kurtulduğunu düşünüyorum.

Çabalarımdan biri de yazılarımda cinsiyet eşitliğini gözetmek, daha cinsiyetsiz bir yerden yazmak. Şu anda kendimle gurur duymasam da işim ağır. Bunun benim için en değerli göstergesi acentenin kimde olduğu, buna ajans diyebileceğimiz ya da acente olmak. Ne yazık ki birçok edebî metinde hanımefendi ya yoktur ya da temsiliyeti elinden alınmıştır. Metindeki varlığı genellikle erkek içindir. Kadınları ‘oyuncu’ yapmaya çalışırken, inşa ederken de eşitlikçi siyasi hayallerime kapılmadan, tezli roman yazmadan, sloganlar atmadan, erkeklerden farksız bir biçimde kendi kaderlerini belirlemeye çalışıyorum. Bence bu ne yazdığınla değil, nasıl yazdığınla gösterebileceğin bir şey. Mesela Sedef’in annesi ve babaannesi de, Alper’in annesi de Sedef kadar karakterdir. Buna ‘metin içinde kadının kendi kaderini tayin hakkı’ diyelim. Kadın hayatın içinde var olduğu ve güçlü olduğu gibi kurmaca metinlerde de yer almalıdır. Sanırım ‘Kayıp Bir Aşkın Şarkısı’ndalar. Metinlerde toplumsal cinsiyet eşitliği ele alınırken farklı cinsel yönelimlere sahip bireylerden de söz edilmesi gerekmektedir. Ne yazık ki ya karakterlerin ortasında hiç karşılaşılmıyor ya da nefret söylemiyle ve maksatlı olarak anılıyorlar. Burada romancının sorumluluğu hayatta olduğu gibi tüm dezavantajlı grupları metinlere dahil etmektir ancak bunu yaparken cinsel yönelim, etnik köken, ten rengi vb. özellikleri dikkate alınmadan bir insan. Bunu yaparak, çeşitliliği zenginlik olarak görmeye ve normalleştirmeye katkıda bulunabiliriz.

‘BİLEN HER ŞEYİ YAZABİLİR’

Sedef karakterini yazarken neler hissettiniz? Bir erkek yazar olarak onun aşk hayatını kadınsı bir şekilde düşünmek size zor geldi mi?

Bir karakter inşa ederken kendimi o bedende ve ruhta hissedebiliyorum. Empati kurabilen biriyim. Bir kadın ya da erkek karakteri yazmak benim için eşit derecede zor, bir o kadar da kolay. Kadınlarla büyüdüm, kadınlar tarafından şekillendirildim. Kadınlarla ilgili gözlemim ve deneyimim erkeklerinkinden az ya da çok farklı değil. Kadınsı duygunun sadece kadınlarda bulunan bir özellik olduğunu düşünmüyorum. İnsanların belirli duyguları makul ölçüde vardır ya da yoktur ve bu bizim kişiliğimizi şekillendirir. Sonra kültür ve toplumun dayattığı cinsiyet rollerini tahmin ediyorum… İnsanı ve hatta canlıları tanıyan herkes her şeyi yazabilir diye düşünüyorum. Bu açıdan bakıldığında benim için zor olanın Sedef’i kurmak değil, Alper’in ağabeyi Cengiz karakterini kurmak olduğunu itiraf edeyim.

Yitik Bir Aşkın Müziği, Eyüp Aygün Tayşir, 348 sayfa, Link Yayınları, 2023.

Kitap 2014 yılında geçiyor. O dönemdeki seçimler, oylar, siyasi düşünceler… Sırrı Süreyya’ya mı, Mustafa Sarıgül’e mi oy verdiniz? Bir aşk romanında siyasetten bahsetmenizin sebebi artık hayatımızın vazgeçilmezi olduğu için mi?

Bir sanat dalında eser üretmeye çalışan bir insan, okurun veya rastgele bir izleyici kitlesinin beklentilerini dikkate alsa bence yanlış bir seçim yapmazdı. Örneğin okuyucunun ne beklediğini bir ön araştırma ile ölçersem bir daha o beklentiyi karşılayamam. ‘Kaybeden Bir Aşkın Şarkısı’nda dönemin siyasi atmosferi arka planda yer alıyor ve bunun sebebi de sizin de çok nazik bir şekilde belirttiğiniz gibi güncel siyasetin hayatımızda fazlasıyla yer alması. Ülke uzun süredir kutuplaşma politikalarıyla yönetildiği için güncel siyaset günlük hayatımızı büyük ölçüde etkiliyor. Vatandaş olarak siyasetçilerin son derece doğal, sıradan ve anlamsız seçimlerimizden dolayı hakaretlerine veya övgülerine maruz kalıyoruz. Sonuçta siyaset her zaman her yerde konuşulur. Kaldı ki son zamanlarda siyasetçiler de konuşmalarında doğrudan gençlere hitap ediyor. Bu yüzden romana yansımıştır.

‘YAZDIKLARIMDAN İŞLEVSEL BİR BEKLEYİM YOK’

Alper kitabın ortasında “Abartma, neye oy verirsen ver, biz neye oy verirsek verelim, hayal ettiğimiz şeyler olmayacak” diyor. Hakikat duygusu çok büyük olsa bile birden fazla kişi böyle düşünüp oy vermekten ve bir şeyler yapmaktan kaçınmıyor mu? Bu sözleri söylemenizin sebebi, böyle düşünenleri gerçekle yüzleştirmek mi?

Yazdığım romanlardan ya da öykülerden işlevsel bir beklentim yok. Okuyanlar eğleniyorsa, üzülüyorsa ya da herhalde düşüncelerine dalıyorsa ne mutlu ama ben yazdıklarımla dünyayı şekillendiremeyeceğimin, kimseye bir şey yapamayacağımın ve kendimin de çok iyi olduğunun farkındayım. yok böyle bir istek! Alper kendi görüşü olduğu için bu kadar çok şey söylüyor ve roman boyunca bunun onun siyasete bakış açısı olduğunu görüyoruz. Alper, siyaseti bizim icat ettiğimiz bir şey olarak görüyor çünkü birbirimizin kafasına vurarak sistemi insana yaraştıramayız ve en güçlü olan iktidara gelir mesela ‘hayvanlığımızı maskelemek için’ diyor. Ama işe yaradığını düşünmüyor. Ancak bahsettiğiniz kısımda Alper gibi düşünmeyen ve Alper ile bu konuda tartışan başka karakterler de var. Mesela Sedef, Alper kadar ana karakterdir ve Alper gibi düşünmez, ona karşıdır. Zati orada hızla Alper’e itiraz eder. Oy kullanmanın gerekliliğini vurgular.

Kitabın birçok yerinde iyi eğitimli gençlerin yurtdışına çıkıp bir daha geri dönmemesini düşündüm. Bu konuyu gündeme getirmenizin sebebi, bir şeyin altını daha kalın bir şekilde çizmek ve bu ülkede iyi bir eğitim almak istemeniz mi?

Bugün ülkenin gerçeği bu ve bunun yakın tarihte geçen ve gençleri konu alan bir romanda olduğu gibi gösterilmesi gerektiğini düşünüyorum.

‘KONUYLA İLGİLİ ROMANDAKİ ŞARKILAR’

Hem Türkçe hem de yabancı kısımlar kitabın olmazsa olmazı. Bu kitap için farklı bir çalma listesi mi yaptın yoksa hepsi favori bölümlerin mi?

Bu kitap için kitabın ‘çalma listesi’, ben onu yazarken aynı anda oluşturuldu, çünkü romanda olup bitenler ve müziğin sözleri genellikle bağlantılıdır, ama tabii ki sevdiğim müzikler de var.

Kitabı iki yılda yazdınız. Bu süreçte sizi en çok ne zorladı?

Yazma eylemi sırasında metnin ve anlatının bir problem ya da oyun olarak ortaya koyduğu güçlükleri çözmeye çalışan ve ortaya çıktıkça keyiflenen biriyim. Ancak benim gibi bu işe yeni başlayan biri için gerçekliğin ve gerçeküstünün ortasında inandırıcılık sağlamak ve orada ‘sihir’ yapmak kolay değil, emek istiyor. Farklı okumalara açık bir son yazmak için daha çok zaman harcadım diyebilirim ama bu her farklı okumada mantıklı gelebilir.

Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi’nde hem öğretim görevlisi hem de yazarsınız. Öğrencileriniz romanlarınız hakkında yorum yapıyor mu? Sizin de ifade ettiğiniz gibi, ‘bir yandan pozitivist bilimin katı gerçekçiliği ile edebiyatın kurmaca ve büyülü gerçekçiliği arasında gidip gelmek’ nasıl hissettiriyor?

Bazı öğrencilerimiz yazdıklarımı okuyup yorumluyorlar. Hatta ‘4 Ev 1 Teslimat’ için kalabalık bir etkinlik gerçekleştirdik ve kitabı tartıştık. Artık ‘Kayıp Bir Aşkın Şarkısı’nı hızlıca okuyup benimle iletişime geçen öğrencilerim var. Üniversitelerde öğrencilerle bir arada olmak ve aynı zamanda aktif bir öğrenci olmak en sevdiğim hobimdir. Orada onlarla edebiyat konuşmak da eğlenceli.

Sorunuzun ikinci kısmına çok uzun bir cevap vermem gerekiyor ama burada kısaca ikisinin de birbirini beslediğini söyleyebilirim. Bana kendimi ifade etmem için alan verdiğiniz için çok teşekkür ederim.